Tümörler genellikle iki kategoriye ayrılmaktadır:

1- Primer (Birincil) beyin tümörleri

2- Metastatik beyin tümörleri (Vücudun farklı bölgelerinden yayılan tümörler)

Primer beyin tümörleri; glial hücreler (astrositler, oligodendrositler ve ependimal hücreler), nöronal hücreler, meningeal hücreler veya schwann hücrelerinden kaynaklanabilmektedir.

Astrositomlar başta olmak üzere çoğu primer beyin tümörü, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kriterleri ile oluşturulan dört aşamalı bir derecelendirme sisteminde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırma aralığı Evre I ile IV arasında değişmektedir.

Beyin tümörlerinin neden geliştiği konusu hala belirsizliğini korumaktadır. Çok sayıda kapsamlı epidemiyolojik çalışma yapılmış olmasına rağmen, tümöre yönelik spesifik bir risk faktörü tespit edilememiştir. Riskin yaş ile doğru orantılı olduğu bulunmuştur. Bununla birlikte glioma ve meningiom oluşumu riskinin terapötik radyasyon sebebiyle arttığı belirlenmiştir.

Metastatik tümörler, beyin tümörleri içerisinde en sık görülen gruptur. Tüm metastatik tümörler, kötü huylu tümörler olarak kabul edilmektedir. Bu tümörlerin davranışı, ortaya çıktıkları tümörün tipine göre büyük ölçüde değişiklik göstermektedir. Sıklık sırasına göre beyine en sık metastaz yapan tümör türleri; 1) Akciğer kanseri, 2) Meme kanseri, 3) Renal hücreli kanser, 4) Melanom ve 5) Kolon kanseridir.

Beyin Tümörü Türleri

Birçok merkezi sinir sistemi tümörü türü bulunmakta olup yaygın olanlardan bazılarına aşağıda değinilmiştir.

Astrositom

Astrositomlar, merkezi sinir sistemini kaplayan ve destekleyen astrositlerden kaynaklanan tümörlerdir. Bu tümörler, histolojik özelliklerine bağlı olarak çeşitli derecelere ayrılmaktadır. Bu dereceler, hücreyi mikroskop altında inceleyen bir patolog tarafından belirlenmektedir. Düşük dereceli astrositomlar primer tümörlerin %15’ini oluşturmakta olup 30’lu ve 40’lı yaşlardaki hastalarda ortaya çıkma eğilimindedir. Tedavi, mümkün olması halinde cerrahi olmakla birlikte gerekli hallerde kemoterapi ve radyoterapidir.

Glioblastoma Multiforme (GBM)

Astrositomların en yaygın ve en kötü huylu tipi, evre IV astrositom veya glioblastoma multiforme olarak adlandırılmaktadır. Glioblastoma multiforme, primer beyim tümörlerinin %25’ini oluşturmakta olup 55 ila 75 yaşları arasındaki hastalarda en sık teşhis edilen tümörler arasında yer almaktadır. Standart tedavi, rezeksiyon veya biyopsi sonrası radyasyon ve kemoterapi kombinasyonudur.

Oligodendroglioma

Bu tümörler, merkezi sinir sisteminde miyelin (sinir hücresi kılıfı) üreten hücreler olan oligodendrositlerden kaynaklanmaktadır. Oligodendrogliomlar, primer beyin tümörlerinin %15-20’sini oluşturmaktadır. Astrositomlarla kıyaslandığında daha iyi prognoza sahip lezyonlardır.  1p19q delesyonuna sahip oligodendroglioma tümörleri, tedaviye (radyasyon tedavisi veya kemoterapi) daha iyi yanıt verme ve tedaviden bağımsız olarak diğerlerine kıyasla daha iyi huylu olma eğilimindedirler.

Ependimom

Ependimomlar, beyin omurilik sıvısı boşluklarını kaplayan ependimal hücrelerden kaynaklanmaktadır. Bu tümörler çocuklarda ve yetişkinlerde görülebilmektedir. Yetişkinlerde karşılaşılan tümörlerinin %2,5’ini oluşturmaktadır. Standart tedavi; cerrahi, radyoterapi ve/veya kemoterapi kombinasyonudur.

Meningiomlar

Meningiom, beyin ve omuriliğin zarlarından birisi olan araknoidin “cap” hücrelerinden kaynaklanmaktadır. Meningiomlar, primer beyin tümörlerinin %20-25’ini oluşturmakta olup yaş ile hastalığın görülme sıklığı arasında doğru orantı söz konusudur. Bu tümörlerin büyük çoğunluğu iyi huyludur ve cerrahi rezeksiyon ile tedavi edilebilmektedir. Radyocerrahi de meningiomlara yönelik başarılı tedavi yöntemlerinden birisidir. Ayrıca, yüksek evreli meningomlarda kemoterapi ve/veya diğer tıbbi tedaviler de tedavi seçenekleri arasındadır.

Epidermoid/Dermoid Tümörler

Epidermoidler genellikle posterior fossada yerleşmekte olup keratin oluşturan iyi huylu lezyonlardır. Dermoid tümörler ise merkezi sinir sisteminde orta hatta yerleşme eğilimindediler. Ayrıca saç, ter bezleri ve yağ bezleri gibi farklı dokuları içerebilmektedir. Bu tümörlerin her ikisi de cerrahi ile tedavi edilebilmektedir.

Schwannoma

Schwannomalar, periferik siniri kaplayan miyelini üreten Schwann hücrelerinden kaynaklanmaktadır. Primer beyin tümörlerinin %8 ila 10’unu oluşturmaktadır. Schwannomaların bulunduğu en yaygın lokalizasyon, sekizinci kraniyal sinir (Vestibüler Schwannoma) ve beşinci kraniyal sinirdir. Bu tümörler çoğu zaman iyi huyludur ve cerrahi olarak çıkarılarak tedavi edilebilmektedir. Schwannoma küçük boyutta ise radyocerrahi ile başarıyla tedavi edilebilmektedir.

Semptomlar

Beyin tümörlerinin semptomları lezyonun yerleştiği bölgeye bağlı olarak değişmektedir.  Baş ağrısı, nöbet, konuşma problemleri, bilinç değişiklikleri, vücudun bir bölgesinde güçsüzlük, uyuşma ya da kraniyal sinirlerle ilgili sorunlar (işitme, görme veya yutma problemleri gibi) gözlemlenebilmektedir. Semptomlar, tümörün büyüme hızına bağlı olarak değişmekte ve genellikle ilerleyici özelliğe sahiptir.

Tanı

Beyin tümörü tanısı genellikle kontrastlı ve kontrastsız MR (manyetik rezonans) görüntüleme kullanılarak yapılmaktadır. Ek olarak, gerekli hallerde BT (bilgisayarlı tomografi) ve DSA gibi yöntemlere başvurulabilmektedir.

Tedavi

Beyin tümörü tedavi seçenekleri arasında; cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi bulunmaktadır.  Hastaya ve patolojiye bağlı olarak tedavi seçeneklerinden yalnızca biri kullanılabileceği gibi, kombinasyonları da kullanılmaktadır. Cerrahi sırasında kafa derisine bir kesi yapılarak tümörün yerleştiği alan üzerindeki kemiğin çıkarılması (kraniyotomi) ve ardından da mikroskop altında tümörün çıkarılması işlemleri gerçekleştirilmektedir. Hastalar cerrahi sonrası genellikle 3-4 gün hastanede yatmaktadır.

Astrositom, glioblastom, oligodendrogliom, ependimom ve medulloblastom gibi patolojilerde hastalık -tümörün infiltratif özelliği nedeniyle- tümörün çıkarılmasının ardından bile mikroskobik boyutlarda devam etmektedir.

Radyocerrahi; meningiom, schwannom, kraniyofarengiom, hipofiz tümörleri ve metastatik tümörler gibi lezyonlarda başvurulabilecek bir diğer tedavi seçeneğidir. Bu teknik ile, bir çerçeve yardımı ile hedeflenen bölgeye radyasyon verilirken sağlıklı beyin dokusu korunmaktadır.

Takip

Beyin tümörü tedavisi gören tüm hastalar; tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesi ve nüks açısından nörolojik muayene ve görüntülemeler ile uzun süreli yakından takip edilmelidir.